Przymus adwokacko-radcowski
Co to jest? Nic innego jak nakaz dokonania określonej czynności procesowej z pomocą adwokata albo radcy prawnego. Co oznacza, że co do zasady dokonanie jej samodzielnie nie wywoła pożądanych skutków. Przymus adwokacko-radcowski znany jest ustawom Kodeks postępowania cywilnego (Kpc) i Kodeks postępowania karnego (Kpk), jak i ustawie - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Ppsa).
W postępowaniu cywilnym przymus ma najszersze zastosowanie. W całym postępowaniu przed Sądem Najwyższym obowiązuje bowiem co do zasady zastępstwo stron przez adwokatów lub radców prawnych (dotyczy to także czynności procesowych związanych z postępowaniem przed Sądem Najwyższym, podejmowanych przed sądem niższej instancji). Natomiast apelacja nie jest objęta przymusem.
W procedurze sądowoadministracyjnej przymus adwokacko-radcowski ma charakter nieco węższy. Na czym polega? Pojawia się na etapie postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym (NSA). Skarga kasacyjna powinna być tam sporządzona - co do zasady - przez adwokata lub radcę prawnego. Podobnie w postępowaniu karnym, regulowanym przepisami Kpk, jeżeli kasacja nie pochodzi od prokuratora, Ministra Sprawiedliwości - Prokuratora Generalnego, Rzecznika Praw Obywatelskich albo Rzecznika Praw Dziecka, powinna być sporządzona i podpisana przez obrońcę lub pełnomocnika będącego adwokatem albo radcą prawnym. Przymus nie występuje za to w postępowaniu administracyjnym, określonym normami wynikającymi z Kodeksu postępowania administracyjnego (Kpa).
Przymus adwokacko-radcowski ma charakter bezwzględny w tym sensie, że zlekceważenie go skutkować będzie wadliwością czynności dokonanej bez pomocy fachowca. Z drugiej strony przewidziano od niego kilka wyjątków. Przykładowo w procedurze sądowoadministracyjnej przed NSA skarga kasacyjna może być sporządzona m. in. przez doradcę podatkowego (w sprawach obowiązków podatkowych i celnych oraz w sprawach egzekucji administracyjnej związanej z tymi obowiązkami) albo przez rzecznika patentowego (w sprawach własności przemysłowej).