Komentarz do art. 484 Kc (wysokość kary umownej)
Art. 484. § 1. W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły.
§ 2. Jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej; to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana.
Tekst jednolity ustawy - Kodeks cywilny można znaleźć tutaj.
Wedle Sądu Najwyższego kara umowna może być rażąco wygórowana w momencie jej zastrzegania, bądź stać się taką w następstwie późniejszych okoliczności (np. gdy szkoda wierzyciela jest znikoma).
Pojęcia "w znacznej części" i "rażąco wygórowana" to przykłady pojęć nieprecyzyjnych, pozostawiających dużą swobodę oceny sądowi. Nie sposób ustalić tu jakichś procentowych granic, które pozwoliłyby w każdym przypadku obiektywnie rozstrzygnąć, kiedy zobowiązanie jest już w znacznej części wykonane czy kara umowna rażąco wygórowana, a kiedy nie.
Wysokość kary umownej może być podstawą apelacji. Nieco trudniejsza wydaje się natomiast wówczas skarga kasacyjna.
MIARKOWANIE PRZEZ SĄD: Par. 2 komentowanego przepisu jest podstawą prawną tzw. miarkowania kary umownej. W judykaturze prezentowany jest pogląd, że w żądaniu dłużnika nieuwzględniania roszczenia o zapłatę kary umownej mieści się również żądanie zmniejszenia tej kary (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 1976 r., I CR 221/76, OSNCP 1977, nr 4, poz. 76 oraz z dnia 16 lipca 1998 r., I CKN 802/97, OSNC 1999, nr 2, poz. 32). Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 grudnia 2003 r., II CK 271/02 (nie publ.) uznał, że wniosek o miarkowanie kary umownej zawarty jest implicite w żądaniu pozwanego o oddalenie powództwa i w całokształcie jego twierdzeń, natomiast w wyroku z dnia 18 czerwca 2003 r., II CKN 240/01 (nie publ.) stwierdził, że sąd jedynie na wniosek dłużnika może miarkować karę umowną, a wniosek taki powinien w zasadzie być zgłoszony w sposób wyraźny, tym bardziej gdy dłużnik reprezentowany jest przez adwokata. Sąd Najwyższy podkreślił, że nie zawsze żądanie oddalenia powództwa o zasądzenie kary umownej powinno być potraktowane przez sąd jako zawierające w sobie także żądanie zmniejszenia takiej kary. Taka sytuacja nie zachodzi, gdy żądanie oddalenia powództwa nie ma w istocie żadnego związku z karą umowną i nie wynika z kwestionowania jej co do zasady albo co do wysokości. Z orzeczenia tego wynika zatem, że miarkowanie szkody, mimo braku wyraźnego wniosku dłużnika, nie jest wyłączone. Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą skargę kasacyjną stoi na stanowisku, że podstawę do miarkowania szkody stanowi wyłącznie żądanie zgłoszone przez dłużnika w formie zarzutu. (...) Samo żądanie oddalenia powództwa, w którym powód dochodzi zapłaty kary umownej, nie może oznaczać, że w żądaniu tym implicite zawarty jest zarzut uzasadniający miarkowanie kary umownej przez sąd.
Zdaniem Sądu Najwyższego zastrzeżenie kary umownej na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania nie zwalnia dłużnika z obowiązku jej zapłaty w razie wykazania, że wierzyciel nie poniósł szkody. Pogląd wydaje się ciekawy zwłaszcza w świetle art. 483 Kc, gdzie wprost mowa jest o tym, że karę umowną zastrzec można li tylko dla naprawienia szkody. [komentarz dodano 21 sierpnia 2018 r.]