Przepisy przejściowe w nowelizacji K.p.c. z 2012 r.

Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego z września ub. r. (Dz. U. Nr 233, poz. 1381) zacznie obowiązywać 3 maja, ale w wielu sprawach niektóre jej rozwiązania zaczną być odczuwalne dużo później. Wszystko z powodu zawartych w niej przepisów intertemporalnych (art. 9 nowelizacji), wyłączających objęcie takich spraw zmianami.

Zasadą będzie stosowanie nowych przepisów wyłącznie do postępowań wszczętych po dniu wejścia nowelizacji w życie. Tym samym te toczące się 3 maja 2012 r. podlegać mają K.p.c. w jego wersji obecnej, a nie znowelizowanej. Do wszczęcia postępowania generalnie dochodzi wraz z wniesieniem pozwu (w procesie) albo wniosku (w postępowaniu nieprocesowym). W praktyce w konkretnych sprawach nie wykluczałbym zatem kłopotów. Zauważmy, że pisma wszczynające postępowanie wolno składać w biurze podawczym sądu albo kierować doń za pośrednictwem poczty czy polskiego konsula. I o ile nie ma wątpliwości, że w przypadku wniesienia pisma osobiście w biurze podawczym data wszczęcia postępowania pokrywa się z datą owego wniesienia, o tyle przy wykorzystaniu dwóch pozostałych sposobów komunikacji nie jest to już takie oczywiste. Przykładowo, czy decyduje data wpływu do sądu, czy data stempla pocztowego? Oba te dni dzieli zawsze krótszy albo dłuższy czas - i może zdarzyć się, że jeden wypadnie przed 3 maja 2012 r. , a drugi - po. Sąd stanie wówczas przed koniecznością odpowiedzi na pytanie, które przepisy stosować: obecne czy nowe.

Od zasady kończenia postępowań cywilnych wedle przepisów obowiązujących w chwili wszczęcia postępowania obowiązuje kilka wyjątków. I tak już od 3 maja br. na stronach i uczestnikach postępowania zacznie spoczywać nie tylko obowiązek dawania wyjaśnień co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiania dowodów - jak obecnie - ale i dokonywania czynności procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami (art. 3 znowelizowanego K.p.c.). Jest to element czegoś, co w uzasadnieniu projektu nowelizacji nazwano nałożeniem na strony i uczestników ciężaru wspierania postępowania.

Także już od 3 maja zrównana zostanie, jeśli idzie o udzielanie pouczeń sądowych, pozycja procesowa stron reprezentowanych przez profesjonalnych pełnomocników. Obecnie sąd może jeszcze - w razie uzasadnionej potrzeby - udzielać stronom i uczestnikom postępowania występującym w sprawie bez adwokata lub radcy prawnego niezbędnych pouczeń co do czynności procesowych (obecny art. 5 K.p.c.). Niedługo na pouczenia takie nie będą już mogły liczyć również strony i uczestnicy reprezentowani przez rzeczników patentowych lub radców Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (art. 5 z.K.p.c.). To samo dotyczy wskazówek co do dopuszczalności, sposobu i terminu wniesienia środka zaskarżenia, przy czym tu katalog wyłączeń poszerza się tylko o radców Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (art. 327 § 1 i art. 357 § 2 z.K.p.c.). Adwokatom, radcom prawnym i rzecznikom patentowym wskazówek takich nie udziela się i dziś (obecne art. 327 § 1 i art. 357 § 2 K.p.c.).

Zmieni się też podmiotowy zakres regulacji dotyczących wyłączenia sędziego. Już z dniem wejścia nowelizacji w życie, niezależnie od stadium postępowania, referendarza sądowego można będzie wyłączyć ze sprawy z dokładnie tych samych powodów, co sędziego (art. 54 z.K.p.c.).

Nowelizacja łagodzi restrykcje związane z zachowaniem dwutygodniowego terminu do wniesienia apelacji (art. 369 § 3 z.K.p.c.). Od maja termin ów będzie zachowany nawet, jeśli apelacja wpłynie najpierw do sądu drugiej instancji (dziś, jeśli ten nie zdąży przekazać apelacji sądowi właściwemu, termin przepada). Zasada ta znajdzie zastosowanie do wszystkich apelacji wniesionych po dniu wejścia nowelizacji w życie - nawet wówczas, gdy sprawa została wszczęta wcześniej. Warto uczulić tu na pewien niuans: "po dniu wejścia w życie", a nie "po wejściu w życie". Innymi słowy, apelacji wniesionych 3 maja br. zmiany nie będą jeszcze dotyczyć.

stan prawny: marzec 2012 r.

adwokat Paweł Wrześniewski